Öğretmenlerin aile yardımı ödeneği ile ilgili sıklıkla karşılaştığı 12 soru ve cevabı

Memurların aile yardımı ödeneği ile ilgili değişik konuları içeren 12 sorunun cevabını açıklamaya çalışacağız. Okuyucularımızın kendilerini ilgilendiren soruları ve cevapları seçmeleri için bunları bir arada vererek kendilerini ilgilendirmeyen sorularla zaman kaybetmemelerini sağlamaya çalıştık.

1- Kayıt dışı çalışan eş için aile yardımı alınır mı?

657 Sayılı Kanuna göre memura her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan aylık almayan eşi için aile yardımı ödeneği verilmekte, memur eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanmakta, eşinden boşanma veya eşinin ölümü halinde ödenek kesilmektedir.

Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin 12. maddesine göre, aile yardımı personelin ilk işe girişinde alınacak Aile Yardımı Bildirimine dayanılarak ödenmektedir. Bu bildirim, personelin aile yardımından yararlanan eş veya çocuk durumunda meydana gelen değişiklikler ile yer değiştirme suretiyle atama halinde yenilenmektedir.

Diğer taraftan 657 sayılı Kanunun 28. maddesinin son fıkrasında, "Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bulunan memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler." denilmektedir. Bu hüküm uyarınca memurlar kendilerine yasaklanmış olan faaliyetleri yerine getiren eşleri için bildirimde bulunmak zorundadır. Madde hükmünde memurlara yasaklanan faaliyetler arasında serbest meslek veya mesleki faaliyet icrası ile gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir işyerinde veya vakıf üniversitelerinde çalışma da yer almaktadır. Eşi bu şekilde bir faaliyette bulunan memur durumu 15 gün içinde kurumuna bildirmekle yükümlüdür.

657 sayılı Kanunun 202. maddesinde menfaat karşılığı çalışmaya atıf yapılmakla birlikte menfaat karşılığı çalışmanın belgelendirilmesinin en kesin yolu SGK kayıtlarıdır. Sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında sigortalı olması gerektiği halde bildirimi yapılmayan kişi kayıt dışı çalışıyor veya çalıştırılıyor demektir. Böyle bir durum için cezai yaptırımlar öngörülmüştür. Bir günlük çalışma bile olsa Kuruma bildirim verilmesi gereklidir.

Beyan esas olduğu için eşi menfaat karşılığı çalışan memur bu durumu beyan etmemesi halinde aile yardımı ödeneğinden yararlanacaktır. Ancak SGK tarafından yapılacak denetimlerde kayıtdışı çalıştırıldığının tespiti halinde ödenmiş aile yardımı tutarları geriye dönük olarak faiziyle birlikte tahsil edilecektir. Ayrıca 657 sayılı Kanunun 28. maddesindeki bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi sebebiyle memur hakkında idari işlem yapılabilecektir. Yine gelecekte sosyal güvenlik haklarından yararlanmak isteyen eşin kayıt dışı çalıştırıldığı sürelerin tespiti talebinde bulunması ihtimali de mevcuttur. Bunların hepsi memurun aleyhine oluşabilecek durumlardır.

Aile yardımı bildirimleri günümüzde E-Devlet üzerinden memurun kendisi tarafından yapılabilmektedir. Yukarıda belirttiğimiz sıkıntılı durumların yaşanmaması bakımından memurun çalıştığı gün sayısına bakılmaksızın kayıtdışı bile olsa çalışan eşi için aile yardımı beyannamesi vererek bu durumu belirtmesi gerektiğini, bildirim verme sayısınının bir sınırı olmadığını, ay içinde işe başlama ve ayrılış bildiriminin verilebileceğini değerlendirmekteyiz.

2- Memur, kısa çalışma ödeneği alan eşi için, aile yardımı ödeneği alabilir mi?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202. maddesine göre, göre memurun eşi için aile yardımı ödeneği alabilmesinin koşulu; eşin menfaat karşılığı çalışmıyor olması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almamasıdır.

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği ise 4447 sayılı Kanunun ek 2. maddesinde düzenlenmiş olup, belirli durumlarda işyerindeki haftalık çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya en az dört hafta süreyle işyerindeki çalışmaların kısmen veya tamamen durdurulması halidir. Kısa çalışma halinde İşsizlik Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği ödenmekte olup, işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekmektedir.

5510 sayılı Kanunun 60. maddesinde ise kısa çalışma ödeneği verilen sürelerde çalışanlar genel sağlık sigortalısı kabul edilmektedir. Kısa çalışma süresi boyunca İŞKUR tarafından sadece GSS primi ödenmekte, uzun vadeli sigorta kollarına prim ödenmemektedir. Yani bu süreler emeklilik bakımından dikkate alınmamaktadır.

Kısa çalışma halinde eşin menfaat karşılığı çalışma şartı gerçekleşmemektedir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli IV sayılı cetvelde sosyal güvenlik kurumları arasında Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü de sayılmaktadır. 657 sayılı Kanunun 202. maddesinde bahsi geçen sosyal güvenlik kuruluşları ise SSK, Bağkur, Emekli Sandığı, 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesinde düzenlenen banka sandıklarıdır. Sosyal güvenlik reformu kapsamında 2006 yılında 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte bu kurumlar Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında birleştirilmiştir. Bu açıdan bakıldığında İŞKUR'un 202. madde anlamında sosyal güvenlik kuruluşu olmadığını değerlendirmekteyiz. Belirtilmesi gereken diğer önemli bir husus ise kısa çalışma karşılığı İşsizlik Sigortası Fonundan yapılan ödemenin aylık değil, kısa çalışma ödeneği adıyla ödenmesidir.

Sonuç olarak, hem İŞKUR'un 202. madde anlamında sosyal güvenlik kuruluşu olarak kabul edilemiyor oluşu hem de kısa çalışma ödeneğinin 4447 sayılı Kanun hükümleri uyarınca geçici süreli yapılan bir ödeme olması ve aylık olarak tanımlanmaması sebebiyle Devlet memurunun kısa çalışma ödeneği alan eşi için, 657 sayılı Kanunun 202. maddesi kapsamında kurumuna aile yardımı bildirimi vermek suretiyle takip eden aybaşından itibaren aile yardımı ödeneğinden faydalanacağını değerlendirmekteyiz.

3- Eşi kısmi zamanlı (part time) çalışan memura aile yardımı verilir mi?

375 sayılı KHK:

"Ek Madde 8 - Ayın veya haftanın bazı günleri ya da günün belirli saatleri gibi kısmi zamanlı çalışan sözleşmeli personel hariç olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarının merkez ve taşra teşkilatları ile döner sermaye işletmelerinde sözleşmeli personel pozisyonlarında istihdam edilenlerden aile yardımıödeneğinden veya başka bir ad altında da olsa aynı amaçla yapılan herhangi bir ödemeden yararlanamayanlara, Devlet memurlarına verilen aile yardımı ödeneği, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın aynı usul ve esaslar çerçevesinde ödenir."

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 204, 205. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder."

Hak kazanma durumunda ödeme, memur tarafından verilen Aile Yardımı Bildirimi esas alınarak yapılır.

Burada önemli olan eşin menfaat karşılığı çalışmasıdır. Bizce eşin tam ya da kısmi zamanlı çalışması, aylık sigortalı gün sayısı önem taşımamaktadır. 

4- Bildirimdeki sorunlar nedeniyle alamadığım aile yardımını geriye dönük alabilir miyim?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 204, 205 ve 206. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder."

"Aşağıdaki hallerde çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmez:

1. Evlenen çocuklar,

2. 25 yaşını dolduran çocuklar (25 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocukları ile çalışamayacak derecede malullükleri resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.),

3. Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç),

4. Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklar."

Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanır.

Memur, çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanır.

Hak kazanma durumunda ödeme, memur tarafından verilen Aile Yardımı Bildirimi esas alınarak yapılır. Ancak, Aile Yardımı Bildiriminin ne zaman yapılması gerektiği hususunda bir süre kaydı bulunmamaktadır.

2018 - 2019 Toplu Sözleşmesi:

"Aile yardımı ödeneğinden geriye dönük yararlanma

Madde 39- (1) Aile yardımından yararlanılabilecek eş ve çocuk durumunda meydana gelen değişiklikleri daha sonraki tarihlerde bildiren personele, ilgili mevzuatı uyarınca aile yardımı ödeneği verilmesi koşullarının mevcut olması ve 15.1.2018 tarihinden öncesine taşmaması kaydıyla, anılan bildirime dayanılarak aile yardımı ödeneğinden yararlanabileceği tarihten önceki üç aya kadar olan dönem için de aile yardımı ödenekleri verilir."

Sonuçta, doğum ve evlenmeyle hak kazandığınız ama bildirimdeki sorunlar nedeniyle alamadığınız 3 aylık çocuk yardımını ve eş yardımını toplu sözleşme hükmü sayesinde geriye dönük olarak alabileceğinizi düşünüyoruz.

5- Eşinin zorunlu görevi sebebiyle izinli olanlar aile yardımı alabilir mi?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 72. Maddesi:

"Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarda izin verilebilir.

Bu suretle izin verilenlere, aylık ve diğer ödemelerine karşılık olarak, aylık (taban ve kıdem aylığı dahil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının kanuni kesintiler düşüldükten sonraki net miktarının, eşleri;

a) Olağanüstü Hal Bölgesine dahil illerle bu illere mücavir olarak belirlenen illerde görevli olanlara %60'ı,

b) Kalkınmada 1 inci derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara %50'si,

c) Kalkınmada 2 nci derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara %25'i,

kurumlarınca kadro tasarrufundan ödenir.

Eşleri diğer yörelerde görevli olanlar ise ücretsiz izinli sayılır.

Yukarıda sayılanların kadroları eşlerinin görevlendirme süresiyle sınırlı olarak saklı tutulur. Ancak, bu süre memuriyet boyunca 4 yılı hiç bir surette geçemez. Bunların kademe ilerlemesi; emeklilik ve diğer bütün hakları ve yükümlülükleri devam eder. Ancak ücretsiz izin verilenlerin bu sürelerinin emeklilikten sayılabilmesi için kesenek ve kurum karşılıklarının her ay kendileri tarafından T.C. Emekli Sandığına yatırılması gerekir."

657 sayılı Kanunun 202. ve 203. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.

Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir."

"Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.

Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez."

Sayıştay kararına göre memurun ücretsiz izinli olduğu dönemde kadro ile ilgisi devam etmekte olduğundan ve bu süre içinde aylık ödenmediğinden, memur olan diğer eşe aile yardımı ödenmesi mümkündür. Yani ücretsiz izinde olsaydınız sayıştay kararına göre eşinize aile yardımı ödenebilecekti.

Ancak 72. Maddeye göre izinli sayılıyorsunuz ve aylık ve diğer ödemelerinize karşılık olarak , aylık (taban ve kıdem aylığı dahil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının kanuni kesintiler düşüldükten sonraki net miktarının %50'si ödeniyor. Bu şekilde kanunen tek bir ödeme yapılması aile yardımının vergi ve kesintiye tabi tutulması ya da borç için haczedilmesi olarak değerlendirilmeyecektir.

Sonuçta size yapılacak tüm ödemelere karşılık kanunda özel bir ödeme belirlendiğinden izinli sayıldığınız dönemde ayrıca eş ve çocuk yardımı alamayacağınızı düşünüyoruz. Eşlerden ikisi de memur olanlar için aile yardımı kocaya verildiğinden eşinize de ödeme yapılması mümkün gözükmüyor.

6- Eşi evde bakım ücreti alan memur aile yardımı ödeneği alabilir mi?

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun ek 7. Maddesi:

"Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı, asgari ücretin aylık net tutarının 2/3'ünden daha az olan bakıma ihtiyacı olan engellilere, resmi veya özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti ya da sosyal yardım yapılmak suretiyle evde bakımına destek verilmesi sağlanır. Hanede birden fazla bakıma ihtiyacı olan engelli bulunması halinde, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının hesaplanmasında birinci bakıma ihtiyacı olan engelliden sonraki her bakıma ihtiyacı olan engelli iki kişi sayılır.

Bakıma ihtiyacı olan engellilere özel bakım merkezlerinde sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, (20.000) gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutardan fazla olamaz. Bakıma ihtiyacı olan engellinin evde bakımına destek için ise (10.000) gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar aylık sosyal yardım yapılır.

Birinci fıkra ile belirlenen hane halkı gelir ölçütünü aşan gelir değişikliğinin tespiti halinde bu madde kapsamında yapılan ödemeler durdurulur ve değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren yasal faizi ile birlikte genel hükümlere göre takip ve tahsil edilir."

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 203, 204 ve 205. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir."

Kişiye eş için aile yardımının ödenebilmesi için personelin evli olması (Evliliğin, Türk Medeni Kanununa göre yapılmış olması gerekir.) ve eşinin her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekir. Bu iki şartın bir arada olmaması durumunda eş için verilen aile yardımı ödenemez.

"Herhangi bir Sosyal Güvenlik Kuruluşundan aylık almayan eş" ifadesinden malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malüllüğü halinde yapılan sürekli ödemeleri, emekli aylığını anlamak gerekir.

Bakıma ihtiyacı olan engellilerin evde bakımına destek için Aile Bakanlığınca yapılan sosyal yardımın sosyal güvenlik kuruluşlarından alınan aylık ya da menfaat karşılığı çalışma kapsamında sayılmayacağını düşünüyoruz. Sonuçta eşiniz evde bakım ödemesi alırken aile yardımı alabileceğinizi değerlendiriyoruz.

7- Bedelli askerlik yaptığım ay eşim eş (aile) yardımı alır mı?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 203, 204 ve 205. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir."

"Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir. Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez."

Kişiye eş için aile yardımının ödenebilmesi için personelin evli olması ve eşinin her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekir. Bu iki şartın bir arada olmaması durumunda eş için verilen aile yardımı ödenemez.

Sayıştay Başkanlığı 3.Dairesinin 22.06.2000 tarihli ve 74 sayılı Kararı:

"Devlet memurunun ücretsiz izinli olduğu dönemde kadro ile ilgisi devam etmekte ise de, bu süre içinde aylık ödenmediğinden, Devlet memuru olan diğer eşe aile yardımı ödenmesinde mevzuata aykırı bir husus bulunmamaktadır."

Sonuçta memurlar, eşleri aylıksız izne ayrıldığında (herhangi bir sebeple olabilir) aile yardımı ödeneğine hak kazanmaktadır. Bedelli askerlik eğitim döneminde de aylıksız izinli sayılacağınızdan bu süreye denk gelen aile yardımının eşinize ödenebileceğini düşünüyoruz.

Bunun için eşinizin aile yardımı beyanını yenilemesi gerekmekte.

8- Tayin olunca aile yardımı bildiriminin yenilenmesi zorunlu mudur?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 203, 204 ve 205. Maddeleri:

Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir.

Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.

Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır.

Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin 12. Maddesi:

"Kamu personeline yapılacak sosyal yardım ödemelerinde, ödemenin çeşidine göre aşağıda belirtilen belgeler aranır.

b) Aile yardımı : Aylıklarla birlikte ödenen bu yardım, personelin ilk işe girişinde alınacak Aile Yardımı Bildirimine (Örnek : 14 ) dayanılarak ödenir. Bu bildirim, personelin aile yardımından yararlanan eş veya çocuk durumunda meydana gelen değişiklikler ile yer değiştirme suretiyle atama halinde yenilenir. Bildirimler, ödeme belgesinin birinci nüshasına eklenir."

Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulunun 22.12.1973 tarihli kararı'nın ilgili bölümü:

"SONUÇ:

1 - İdarenin, hatalı terfi veya intibak işlemine dayanarak ödediği meblağın istirdadına (geri alma), bir mahkeme kararına lüzum olmadan karar verebileceğine ve bu karara karşı açılacak davaların çözümünün Danıştay'ın görevi içinde olduğuna 21.12.1973 gününde yapılan müzakerede oyçokluğuyla,

2 - İdarenin, yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hallerinde, süre aranmaksızın kanunsuz terfi veya intibaka dayanarak ödediği meblağı her zaman geri alabileceğine 22.12.1973 günü yapılan müzakerede oy birliğiyle,

3 - Yukarıda belirtilen istisnalar dışında kalan hatalı ödemelerin istirdadının (geri alma), hatalı ödemenin ilk yapıldığı tarihten başlamak üzere 90 gün içinde kabil olduğuna ve 90 günlük süre geçtikten sonra istirdat edilemiyeceğine 22.12.1973 günü yapılan müzakerede esasta ve gerekçede oyçokluğuyla karar verildi. (NOT: Daha sonra kanunda 60 olarak belirleme yapıldığı için süreler 60 olarak dikkate alınmalıdır)"

Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünce de bir açıklama getirilmiştir. Muhasebat Genel Müdürlüğünün 09.12.1997 tarihli 64 nolu genelgesinde yer alan açıklama:

"Yukarıdaki içtihat Kararı gereğince, maddi hata yapılması, idareyi aldatıcı belge ibraz edilmesi, beyan esasına dayanılarak yapılacak ödemelerde gerçek dışı beyanda bulunulması ..... gibi nedenlerle, bir memura fazla ve yersiz olarak yapılan ödemelerin 60 günlük süreye bağlı kalınmaksızın her zaman geri alınması mümkündür. Ancak; idarenin kendi ihmali ve bilgi azlığı gibi nedenlerden kaynaklanan idari işlemlere dayanılarak yapılan fazla ve yersiz ödemelerin (örneğin; bir memura, memurun bilgisi dışında idarece fazla ve yersiz maaş, ücret, tazminat ... ödenmesi gibi) ödemenin yapıldığı tarihten başlamak üzere mutlaka 60 günlük dava açma süresi içinde geri istenmesi gerekecek, böylece; idarenin fuzuli davalara muhatap olması önlenmiş olacaktır."

Mevzuatta yer değiştirme suretiyle atama halinde aile yardımı bildiriminin yenilenmesi zorunlu tutulmakta. Hükümden kurumunuzun bunu talep etmesi gerektiği anlaşılıyor.

Fazla ödenen tutarın ne kadarının geri ödeneceği konusunda önemli olan hatalı işlemin idarenin kendi ihmali ve bilgi azlığı gibi nedenlerden mi yoksa idareyi aldatıcı belge ibraz edilmesi, gerçek dışı beyan gibi nedenlerden mi kaynaklandığıdır. Başvurmanız halinde mahkeme bu duruma göre karar verecektir.

9- Geçici iş göremezlik ödeneği alan eşim için aile yardımı alabilir miyim?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 203, 204 ve 205. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir."

"Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir. Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder."

Toparlarsak, kişiye eş için aile yardımının ödenebilmesi için personelin evli olması (Evliliğin, Türk Medeni Kanununa göre yapılmış olması gerekir.) ve eşinin her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekir. Bu iki şartın bir arada olmaması durumunda eş için verilen aile yardımı ödenemez.

"Herhangi bir Sosyal Güvenlik Kuruluşundan aylık almayan eş" ifadesinden malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malüllüğü halinde yapılan sürekli ödemeleri, emekli aylığını anlamak gerekir.

Analık sebebiyle rapor alınan dönem geçici iş göremezlik hallerinden biridir. Geçici iş göremezlik ödeneği sosyal güvenlik kuruluşlarından alınan aylık kapsamında sayılmayacaktır. Ayrıca, geçici süreli bir ödeme olduğundan ödeneğin aylık veya ücret olarak da değerlendirilemeyeceğini düşünüyoruz. Sonuçta eşiniz geçici iş göremezlik ödeneği alırken aile yardımı alabilirsiniz.

10- Yabancı eş için aile yardımı ödenir mi? 

375 sayılı KHK ek 8. Maddesi:

Ayın veya haftanın bazı günleri ya da günün belirli saatleri gibi kısmi zamanlı çalışan sözleşmeli personel hariç olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarının merkez ve taşra teşkilatları ile döner sermaye işletmelerinde sözleşmeli personel pozisyonlarında istihdam edilenlerden aile yardımı ödeneğinden veya başka bir ad altında da olsa aynı amaçla yapılan herhangi bir ödemeden yararlanamayanlara, Devlet memurlarına verilen aile yardımı ödeneği, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın aynı usul ve esaslar çerçevesinde ödenir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202, 203, 204 ve 205. Maddeleri:

"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ve çocuklarından her biri için ödenir."

"Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir. Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır."

"Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder."

Toparlarsak, kişiye eş için aile yardımının ödenebilmesi için personelin evli olması (Evliliğin, Türk Medeni Kanununa göre yapılmış olması gerekir.) ve eşinin her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekir. Bu iki şartın bir arada olmaması durumunda eş için verilen aile yardımı ödenemez. Burada eşin vatandaşlığı konusunda bir kısıtlama bulunmamaktadır.

Sonuç olarak, menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan Türk Medeni Kanununa göre evli olduğunuz eşinizin Türk vatandaşı olmamasının size aile yardımı ödenmesine engel olmayacağını düşünüyoruz.

MERNİS kayıtlarına dair düzeltme için nüfus müdürlüklerine başvurmalısınız. Düzeltme yapıldıktan sonra geriye dönük olarak ödemelerin de yapılabileceğini düşünüyoruz.

11- Kocası kamu bankasında çalışan memura çocuk yardımı yapılabilir mi?

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Aile Yardımı Ödeneğini düzenleyen 202 nci maddesinde; "Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.
Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 3 katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Dul memurların çocukları için yukarıki fıkralar hükmü uygulanır.
Boşanma veya ayrılık vukuunda mahkeme bu yardımın hangi tarafa ve ne oranda verileceğini de kararında belirtir.
Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için de bu ödenek verilir." hükmü yer almaktadır.

3/7/2011 tarihli ve 2011/2022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Kararın 3 üncü maddesiyle, bu maddede yer alan ve eş için ödenmekte olan aile yardımı ödeneğine esas (1.500) gösterge rakamı 1/7/2011 tarihinden itibaren (2.134) olarak uygulanmaktadır.

Aile Yardımı Ödeneğinin Ödeme Usulü, anılan Kanunun 203 üncü maddesinde yer alan "Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklarıyla birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.
Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez." hükmü ile belirlenmiştir.

Madde de yer alan "Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir." hükmü, memurun eşinin kamuda veya özel sektörde işçi olarak çalışması bakımından ayırım getirilmemiştir.

Anne veya babaya iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocuk yardımı yapılması halinde memur olan eşe yapılan yardım 657 sayılı Kanunun 202 maddesinde belirlenen miktardan az olması halinde aradaki fark ödenmektedir. Memur statüsü dışındaki eşe yapılan yardım fazla olması halinde ise memura ödemem yapılmamaktadır.

Memur statüsü dışındaki eşe aile yardımı yapılmaması halinde memur olan eşe erkek kadın fark etmez aile yardımı yapılması gerekir.

Kamu bankaları artık özel hukuk hükümlerine tabi personel çalıştırmaktadır. Ayrıca sözleşmeli statüde de istihdam yapabilmektedirler.

Kamu bankası örnekleri
Ziraat bankası(özel hukuk hükümlerine tabi personel çalıştırmaktadır.)
Halk bank(özel hukuk hükümlerine tabi personel çalıştırmaktadır.)
Kalkınma bankası(teşkilat kanununa göre sözleşmeli personel çalıştırmaktadır.)
İller Bankası (teşkilat kanununa göre sözleşmeli personel çalıştırmaktadır.)

Vakıflar bankası kamu bankası olmayıp sadece mülhak vakıfların sermayesinden dolayı idaresinde vakıf genel müdürlüğü bulunmaktadır.

Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar uyarınca;
1-Devlet memurlarının memuriyet statüsü dışında çalışan eşleri, memuriyetten daha fazla aile yardımı almaları halinde memurlara aile yardımı ödenemeyeceği,
2-Bayan memurun memuriyet statüsü dışındaki eşine devlette ve ya özel sektörde çalıştığına bakılmaksızın çocuklar için aile yardımı ödeniyor olması halinde miktar memur ödenenden az olması halinde eşe yalnız fark ödenir. Çocuk için ödenen aile yardımı memura ödenenden fazla olması halinde aile yardımı ödenmez.
3-Bayan memurun kamu bankasında çalışan eşi, aile yardımı almıyor olması halinde beyanname vermek suretiyle aile yardımı alması mümkün bulunmaktadır.

12- Askere giden memura eş yardımı ödenemez mi?

 "Muvazzaf askerliğe ayrılan memurların terhislerinde göreve başlatılmaları ile muvazzaf askerlikte geçen sürelerin kademe ve derece intibaklarında değerlendirilmesi" başlıklı 83 üncü maddesinde "Devlet memuru iken muvazzaf askerlik hizmetini yapmak üzere silah altına alınanlardan askerlik görevini tamamlayıp memuriyete dönmek isteyenler, terhis tarihinden itibaren 30 gün içinde kurumlarına başvurmak ve kurumları da başvurma tarihinden itibaren azami 30 gün içinde ilgilileri göreve başlatmak zorundadırlar.
Bunların muvazzaf askerlikte geçen süreleri muvazzaf askerliğe ayrıldıkları sırada iktisap etmiş oldukları derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir. Bu gibilerin muvazzaf askerliğe ayrılmadan önce işgal ettikleri kadroda kazandıkları kademe ilerlemeleri ayrıca gözönünde bulundurulur. Askerlik öncesi kademe ilerlemeleri ile askerlikte geçen süre toplamının 3 yılı aşan kısmı usulü dairesinde üst dereceye terfi ettikleri zaman bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir."hükmü bulunmaktadır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Aile Yardımı Ödeneğini düzenleyen 202 nci maddesinde; "Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.
Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 3 katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Dul memurların çocukları için yukarıki fıkralar hükmü uygulanır.
Boşanma veya ayrılık vukuunda mahkeme bu yardımın hangi tarafa ve ne oranda verileceğini de kararında belirtir.
Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için de bu ödenek verilir." hükmü, aile yardımı ödeneğine hak kazanma başlıklı 204 üncü maddesinde; "Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır." hükmü ile aile yardımı ödeneği hakkını kaybetme 205 inci maddesinde; "Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder." hükmü yer almaktadır.

Aile Yardımı Ödeneğinin Ödeme Usulü, anılan Kanunun 203 üncü maddesinde yer alan "Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklarıyla birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.
Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez." hükmü ile belirlenmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 108 inci maddesinde "G) Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar askerlik süresince görev yeri saklı kalarak aylıksız izinli sayılır."ifadesi bulunmaktadır.

Söz konusu hükümler uyarınca;
1-Menfaat karşılığı çalışmayan ve herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan aylık almayan eş için aylıkla birlikte aile yardımı ödenmektedir.

2-Muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle aylık almayan devlet memuruna aile yardımının ödenmesinin mümkün olmadığı düşünülmektedir.

3-Konuya ilişkin olarak farklı bir uygulama ile karşılaşmadım. Ancak 633 sayılı KHK ek 4 üncü maddesi hükmü uyarınca doğum yardımında olduğu gibi, her Türk vatandaşına eş yardımı ve çocuk yardımı yapılması yönünde düzenleme yapılması yerinde olacağı düşünülmektedir.

kaynak: memurlar.net